لویناس و منظر مشاهده

هنگامیکه از مشاهده می گویم آن را مبنایی می دانم برای پرداختن به امور نفسانی،فلسفی و روانکاوی که تفاوتی بین آن سه قایل نیستم…و تز جداسازان آنها را می گذارم به حساب عدم درک تحول استعاری مقولات و مفاهیم…در اینجا هدف من توضیح یکی دانستن و یا جدایی آنها نیست و آن را به نوشته ها و مقالات دیگر و مجالی دیگر ارجاع می دهم و تا حتی هدفم توضیح مبسوط فلسفه مشاهده نیست زیرا که آن رساله ای مفصل است.در اینجا تنها مقصود من پرداختن به اندیشه های ایمانوئل لویناس بر اساس اصل مشاهده می باشد…
آنچه که خوانندگان در بیشتر نوشته های اینجانب مشاهده می کنند حضور گسترده سه نقطه در پایان بیشتر جمله هاست که دو هدف را دنبال میکند اول پایان دیکتاتوری “نقطه ” که بیان گر تعریفی کامل از چیزی است و دوم گسترش و تفسیر جمله توسط خود و یا خوانندگان متن…در اینجا لازم است که بگویم اصل مشاهده نیازمند ذهنی پیوسته در مسیر شدن هاست پس اذهانی که به بودن ها و داشتن ها دل خوش اند راهی برای ورود نخواهند یافت…
نکته اول نقدی درباره مشاهده گری دانشگاهیان:
بارها دیده ام و شنیده ام که بسیاری از کسانی که به اصطلاح تنها با داشتن مدارک دانشگاهی و یا منصبی چون عضو هیئت علمی خود را مرجع و یا صاحب نظر فلسفی و یا علوم انسانی می دانند،با خوانشی ناقص و دور از دغدغه های جدی درباره همه چیز مقاله و مطلب می نویسند و یا بر اساس سفارش و طرح موضوع توسط دیگران اقدام به گفتار و سخنرانی می کنند.اگرچه دانشگاه و به طور کل دستگاه های آکادمیک نهادهایی نظم دهنده و قوام بخش برای دانش و تفکر هستند و مزایای بسیاری در آن دیده می شود اما دلایلی هم وجود دارد که نشان می دهد این نهادها در برخی موارد نسبتی با تفکرات عمیق-دقیق و یا زایش آنچه که باید باشد ندارند…یکی آنکه دانشگاه به خاطر ایجاد تحدید زمانی دانشجو را در حصار زمان تحمیل شده قرار می دهد و با ارایه زمانی تلقین شده و بازنمایی شده طرحدانی را بنا می کند به نام فرصت گذراندن دوره…می خواهم بدانم که چگونه خارج از توجیهات و سازکارهای دفاعی بانیان و شرکت کنندگانش تفاوت آن را با نظام بردگی دانش توضیح می دهند…نکته دیگر این است که دانشگاهیان مجبور به خواندن مطالبی هستند که نظام دانشگاهی به آنها ارایه می دهد و یا دانشجویان-محققین مطالبی را باید انتخاب کنند که با قوانین آن نظام در ارتباط باشد…هر دو عامل زمان محدود بازنمایی شده و چارچوب سازی درسی پرسش های وجودی و یا تمنای دانش را دچار تعلیق کرده و از همه جالبتر اینکه برای دانشجویان هویت سازی پر پرسشی مانند دانشمند،فیلسوف و یا محقق ایجاد می کند که به قول فوکو این سوژه سازی را کامل سازد…جالبتر آنکه بسیاری از کسانی که دارای سبک زندگی مطیع و سازشکارانه هستند و تمام روزمرگی خود را با پذیرش و تایید می گذرانند در دانشگاه ها رساله و یا مقالاتی می نویسند که طرفداری از شالوده شکنی-ساختارشکنی می کنند! درست مانند یک مرد ۱۵۰کیلویی که با خوردن چیپس، لمیده بر مبل همه بازیهای فوتبال را تماشا می کند و نام همه تیم ها و بازیکنان را می داند اما با بالا رفتن از ده پله به نفس می افتد… تصور من این است که اینان به خاطر زوایای ذهنی تسلیم شده و محدوده سازیهای مطالعاتی و اندیشه گری دارای طرحواره هایی سخت و زمخت می گردند که درک اصل مشاهده را برایشان دشوار می سازد،در واقع ذهنی که به پروپوزال،امتحان و کنفرانس عادت دارد به دشواری می تواند از مسایل عمیق وجودی خود پرسش و اندیشه ای بیابد…امیدوارم ذهن تک بعدی برخی افراد باعث نگردد که این نقد را به حساب مخالفت بنده با کلیت نظام آکادمیک تلقی کنند…
نکته دوم:اصل مشاهده !
باید بگویم که مشاهده به معنای عمل دیدن و یا اعمال حواس پنجگانه نیست.مشاهده شهود درونی و یا الهامات عرفانی نیست،روشی برای تحقیق،ثبت و مطالعه هم نیست.اگرچه می تواند همه موارد فوق را دارا باشد اما مساوی با آنها نیست…مشاهده “نمایش هستندگی است،”نمایشی که بدون آن هستندگی شناختی از خود ندارد و البته این هستندگی در این نمایش فریاد می زند:”من خود مشاهده هستم زیرا که راه دیگری وجود ندارد”…
یکی از ثمرات مشاهده این است که کسی نمی تواند منظرگرایی خود را تعمیم همگانی دهد و آنچه که از “کد وجودی” او برخاسته را حقیقتی مسلم تلقی کند… و یا با برداشتی شخصی از زندگینامه شخصیتی در پی معرفی او باشد…این عدم مجوز نه قانونی هنجاری است و نه تعیین حدود و ثغور،بلکه این امر وابسته به “کثرتی عظیم” در فضای مشاهده است که تک بعدی بودن را برنمی تابد و قراردادهای وضع شده هنجارین را کامل و ضرورتا مناسب تلقی نمی کند…اینکه بگوییم لویناس فیلسوف یهودی تبار و یا بگوییم فیلسوف پساهایدگری و یا به ملیت او اشاره کنیم،هر کدام از این منظرهای روایت گر تحدید و تهدیدی برای آنچیزی خواهد بود که فیلسوف مورد نظر ما (لویناس)تحت عنوان “من مستقل ” از “دیگری ” یاد می کند…پس شایسته است که پیش از ورود مستقیم و فرافکنانه با نظر به اندیشه دیگری زاویه مشاهده ای خویش را تعیین کنیم…
آنچه در این متن می نویسم نه فقط معرفی اندیشه های لویناس بلکه نوعی پرسش گری درباره فلسفه او برای پیشبرد مفاهیمی است که مشاهده ام مرا به آن وا داشته است…
پرسش در فضای لویناس:
“مساله با ماهیت من و ماهیت دیگری پیش می رود: دو ماهیتی مستقل از هم…اما آیا ارتباطی میان آن دو وجود دارد! تلقی ما از کلمه “ارتباط” چیست؟ اگر ارتباط را پیوند دو چیز بدانیم چه مشاهده ای از برآیند آن حاصل خواهد شد؟احتمالا چیزی است که پیوند نام دارد،که می تواند هر دو مفهوم را دچار واگذاری کند و خود پیوند را به صحنه بکشاند! اما بهتر آن است که پیوندی نباشد تا ارتباط به معنای حضور دو مفهوم مستقل من و دیگری ظاهر گردد…این همان چیزی است که لویناس می گوید!
من در طی مراحلی مانند بسیاری از نظریات تبدیلی و تبدلی به دیگری گذار نمی کند و یا دیگری در فرآیند جذب و دفع به “من” تبدیل نمی گردد پس هیچ خطی نیست که من را به دیگری و یا دیگری را به من برساند…اما درباره عشق…عشق مگر آن حل شدن و یا آن یکی شدن با دیگری محبوب نیست! باز پاسخ منفی است…عشق اعلان من است،اعلام وجودی من… و دیگری رونده ای است که معطوف به خویش حراک دارد…دیگری برای من هرگز من دیگری نیست که با شرح حال خویش او را همذات خود بدانم.اینجاست که من از سرزمین خود برای معشوق ایثار می کنم نه از مبدا دیگری!…حال اگر هیچ امکانی برای این یگانگی نیست پس چه تضادی در آن نهفته است،چه تناقضی میان آنها ستیز می کند؟ باز پاسخ می گوید:نه تضادی و نه تناقضی،نه چیزی پنهان و نه ستیزی در کار است…دو مفهوم مستقل، دو تنها و…مگر هر دو چیزی در دنیا که استقلال خویش را اعلام کرده اند باید دوست یا دشمن هم باشند! این تنها یک جدایی ذاتی است و نه فعل جدا کردن…اینجاست که من تنهاست و دیگری دوای تنهایی و یا درمان آن نیست…تنهایی قاعده وجودی من است و نماینده چگونگی وجود من در جهان…پس اخلاقی که پیوسته دیگری را می خواند و از دیگری توقعات خویش را می جوید چه می شود؟ گاهی پیش می آید که اخلاق خودش اخلاقیات را فرو می گذارد…اگر به توصیف دیگری می پردازیم هرگز به توصیف من توسل نخواهیم جست…پس اگر اخلاقی بنا باشد که بر تساوی و یا تضاد ویژگی ها بنا شود هم دیگری را در غیریت خویش نادیده می انگارد وهم من را در پیکره خودبودگی ام بیگانه می سازد…حال مساله عشق،ارتباط،اخلاق و هر مقوله دیگر چگونه با این استقلال کد وجودی خویش را می یابند؟…

اخلاق

در تاریخ بسیار درباره اخلاق سخن رانده شده از اخلاق معیشت اندیشی تا اخلاق تعالی جویانه،هر ایده اخلاقی بر پایه معرفتی صورت گرفته و معرفت لویناس اخلاق به نفع دیگری است.کار فلسفه تشریح اخلاق است و اخلاق حق زندگی دیگری است.آیا حقوق انسان دیگر در اندیشه او مطرح است؟ شاید! اما عمیق تر بگوییم حمایت از دیگری، زیرا که حق گاهی تعریف پذیری بی از درک موجودیت تام دیگری است.پس حقوق انسان به نفع موجودیت انسان ورود کمتری به ساحت اخلاق دارد.اخلاق بسوی خداوند نیز اینچنین است که نه اساس حق خداوندی بلکه به معنای بسوی او به عنوان دیگری مطلق حرکت کردن است.حرکت بسوی او بی پایان است اما تجربه ای مطلق گرا است انجا که من از خویش بسوی دیگری در راه است در اولین قدم های خویش او را در سیمای دیگری می یابد.ما به دیگری زنده ایم و نه با دیگری! ما تا زمانیکه مسئولیت خویش را ” در سوی دیگری” داریم در حیاتی اخلاقی زندگی می کنیم…جنگ ها،خیانت ها،نژاد ستیزیها همه برگرفته از نبود اخلاق در راه دیگری است…
اما آیا فردیت مبتلا به کژی است و تنها ره پویی دیگری است که اصالت اخلاق را می نمایاند! اگر بگوییم فردیتی وجود ندارد سخنی باطل گفته ایم…ما مشاهده گر دیگری هستیم اما من دیگری نیستم…من موجودی تنها هستم اما “بودن ” رسم منزوی کردن خود است بی هیچ درکی از دیگری و “داشتن” نیز مبادله ای است خودخواهانه بدون هیچ حمایتی از جوهره دیگری…پس “شدن” می ماند که صیرورت و تحول خویش را در چراغ دیگری می یابد…اما در اینجا دیگری آیینه من نیست،نور خودافزایی من نیست،دیگری سویی است که من بر پدیدار خودآگاهی ام در می یابم که این شکاف همیشگی است اما اصل با دیگری است، زیرا که هویت من نه در پیوند با او بلکه از آن دیگری است!

موسیقی درمانی از گذشته تا امروز

میرشهاب الدین چیلان، عضو انجمن موسیقی درمانی استرالیا

تاریخچه موسیقی درمانی
هیچ فرهنگ و تمدنی چه در گذشته و چه در زمان حال پیدا نشده است که به نحوی موسیقی (یا عناصر تشکیل دهنده آن) در میان مردمانش وجود نداشته باشد و می¬توان گفت که در بسیاری از شرایط، موسیقی بخشی جدانشدنی از زندگی مردم بوده است. محمدرضا درویشی، پژوهشگر مطرح موسیقی نواحی کشورمان در این باره گفته است: “موسیقی نزد قبایل بدوی و فرهنگ¬های نیمه توسعه یافته مربوط به تمام زندگی روزمره آنها می¬شود. هیچ واقعه مهم در اینجا نمی¬تواند بدون همراهی با ساز و آواز عملی گردد… موسیقی در اصل مهمترین عاملی است که شامل کلید فونکسیونها، چه مادی چه معنوی است” (درویشی، ۱۳۸۱،۱۷). از میان کارکردهای گوناگون موسیقی و صدا در قالب¬هایی چون رقص، ساز و آواز می¬توان به جنبه درمانی آن نیز اشاره کرد که ردپای آن را در بسیاری از فرهنگ¬های کهن و نیز متاخر می¬بینیم.
در دوران معاصر و به ویژه با گسترش مفاهیمی چون آزادی، دموکراسی و حق انتخاب، بسیاری از مردم موسیقی را به عنوان کالای مصرفی می¬شناسند که در نتیجه دارای تاریخ مصرف نیز می¬باشد. انسان مدرن آزاد است تا هر کجا و هر زمان به کنسرت برود یا حتی پشت کامپیوترش بنشیند و موسیقی دلخواهش را دانلود کند. اما در گذشته ای نه چندان دور، موسیقی و سلامت بین مردم ارتباط نزدیک داشت و انسان پیش- مدرن موسیقی، جسم، ذهن و روان را در ارتباط با یکدیگر می¬دانست. بسیاری از محققانی که در این زمینه تحقیق کرده¬اند به این نوع ارتباط درهم تنیده اشاره کرده¬اند. برای مثال کمپبل در این باره نوشته است:”موسیقی برای قرن¬های زیاد به عنوان واسطه¬ای برای شفا بوده است و در فرهنگ¬های مختلف در طول تاریخ مثال¬هایی برای قدرت شفادهی و درمان موسیقی ذکر شده است” (ویگرام,۲۰۰۲,۱۱). همچنین می¬توان به نوشته-ای از گوک در این باره اشاره کرد: “از دیرباز موسیقی ابزاری برای درمان بوده است و آیین¬های شفادهی باستانی که در آنها از موسیقی و صوت استفاده شده تا به امروز نیز بقا یافته¬اند” (گوک ۲۰۰۰، ۳۷۸-۳۷۹).
امروزه آیینهای گوناگونی که به شیوه کهن و سنتی خود کم و بیش اجرا می¬شوند در سراسر کره زمین به حیات خود ادامه می¬دهند. به عنوان مثال، می¬توان به آیین شمن¬ها در آسیای میانه اشاره کرد که در آن شفاگر-جادوگر به وسیله آوا، رقص، ساز، مواد محرک ذهن و برخی عناصر موجود در طبیعت به اجرای مراسم درمان می¬پردازد. مراسم دیگری که خود شاهد آن بودم، آیینی است که بومیان استرالیا (ابورجینال¬ها) به وسیله آوا و سازی بادی که از درخت اکالیبتوس ساخته می¬شود به نام دیجیری¬دو برگزارمی¬کنند که قدمت چند هزار ساله دارد. همچنین در ایران، شیوه¬ه¬ای که اشعار آهنگین زرتشتی (گاتها) از گذشته تا به امروز خوانده می¬شود، می¬توان در دسته موسیقی¬های آرام بخش قرار داد. همچنین مراسم شفا به وسیله موسیقی در اقوام مختلف ایران نیز دیده می¬شود، مانند مراسم پرخوانی یا ذکر خنجر در میان ترکمن¬ها و مراسم زار که در بسیاری از مناطق جنوب کشور اجرا می¬شود. در واقع، انسان کهن در سراسر کره زمین، بدون دانش امروزی و با تکیه بربینش خود به این مهم دست یافت که موسیقی را در امور مختلف زندگیش از جمله شفا جاری کند.
فعالیتهای موسیقایی با نیت درمان افراد به صورت نظامند در ایران دارای قدمت زیادیست. در این خصوص دکتر سجاد امینی این طور می¬نویسد: “نخستین سیستم نظام یافته آکادمیک موسیقی درمانی در ایران باستان بنا گردید. بر اساس کتیبه-هایی که در سال ۱۳۴۹ یافته شده است، در دانشگاه جندی شاپور اهواز، دانش موسیقی و درمان با موسیقی از دپارتمان¬هایی بوده است که دانشجوی پزشکی آن زمان (۱۵۰۰ تا ۱۳۹۰ سال پیش) ملزم به گذراندن آن بود. نکته جالب اینست که پرستارهایی که برای بیمارستان¬های آن زمان پرورش می¬یافتند می¬بایست در نواختن چند ساز اصلی تبحر داشته باشند و بر این اساس موسیقی تجویز شده از پزشک را ارائه می¬کردند” (امینی، ۱۳۹۲). همچنین، از نخستین کسانی که درباره موسیقی و تاثیر آن بر جسم انسان مطلب نوشته است دانشمند سرشناس ایرانی، ابوعلی سینا (وفات. ۴۱۶ ه. ش.) است. او در کتاب معروف خود به نام شفا نوشته است: “علم موسیقی جزوی است از بدن انسان که میگردد از دل و سینه تا ناف گاه بالا می-رود و گاه پایین دل آید و از اول هر ماه تا سلخ، هر روزی در عضوی باشد از اعضای رئیسه …”
در غرب نیز افلاطون از پیشگامان ارائه دهنده نقش موسیقی بر روی انسان است. او در کتاب تیمائوس خود عنوان کرده است که هارمونی موجود در طبیعت و هارمونی موجود در موسیقی در ارتباط با یکدیگر هستند، لیکن موسیقی که توسط انسان تولید می¬شود در رده پایین¬¬تری نسبت به موسیقی کیهانی قرار دارد (عالم مُثل و عالم حقیقیت). افلاطون درباره نقش موسیقی در پروش انسان مطالب زیادی از خود به جا گذاشته است، برای مثال او دو نوع آموزش را برای سنین پایین لازم می¬دانست، یکی ژیمناستیک برای تقویت بدن ودیگری موسیقی برای تقویت ذهن. بعدها شاگردان او توسط افلاطون (نئوافلاطونی¬ها) دیدگاه¬های او را در زمینه¬های گوناگون گسترش دادند و گفتند که نظام ارتعاشات در موسیقی به عنوان “جهان کوچک” تعبیری است از ارتعاشاتی که در “جهان بزرگ” یافت می¬شود. بر اساس مدارک موجود می¬توان با قطعیت گفت در فرهنگ یونان باستان، موسیقی و سلامتی با یکدیگر مرتبط بودند. این دیدگاه را در فعالیت¬های فیلسوف مشهور، فیثاغورث (وفات.۵۰۰ پیش از میلاد) می¬بینیم که تا حدود قرن هجدهم که مصادف با پیدایش ایده¬های نوین پزشکی است ادامه داشت. هرچند که به دلیل نوپایی دیدگاه¬های آکادمیک در غرب در قرن هجدهم و نوزدهم شکافی بین رشته¬های گوناگون ایجاد گردید، امروزه با گذشت بیش از دو قرن با نزدیکی رشته¬های پزشکی، روان¬شناسی و پیدایش رشته¬های نوینی چون موسیقی درمانی و هنر درمانی بار دیگر شاهد نزدیکی موسیقی و سلامتی با یکدیگر در سنت غربی هستیم- مفهومی که فیثاغورث بیش از ۲۵ قرن پیش به آن اشاره کرده بود. او به وسیله سازی تک سیمه دست به اندازه گیری فواصل موسیقایی زد که نتیجه آن بدست آمدن “سری هارمونیک ” شد. با یاری سری هارمونیک، فیثاغورث دریافت که فواصل در موسیقی بر اساس اصول موجود در طبیعت به وجود آمده¬اند. همچنین، انسان قادر است که این صداها را که به واسطه ارتعاش سیم (مولکول¬های هوا) به وجود آمده¬اند به نت و موسیقی تعبیر کند. این اصوات که بر پایه اصول فیزیکی تولید می¬شوند و به واسطه گوش انسان قابل شنیدن است از نگاه فیثاغورثی بازتابنده اصوات در مقیاس جهانی هستند. حرکت اجرام سماوی نیز بنا بر این دیدگاه، در سراسر کیهان با فرکانسی مشابه در ارتعاش هستند. به زبانی دیگر موسیقی و اصوات تشکیل دهنده آن به عنوان جهان کوچک، بازتابنده جهان بزرگ می¬باشند. افلاطون نیز این ایده را گسترش داد، ایده-ای که تا دوران رنسانس به آن استناد می¬شد.
شایان ذکر است که مولانا نیز اصل موسیقی را این جهانی ندانسته و آنرا بازتابی از جریانی کلانتر بیان کرده است:
ناله سرنا و تهدید دهل چیزکی ماند بدان اجزای کل
پس حکیمان گفته اند این لحن¬ها چیزکی ماند بدان ناقور کل
بانگ گردش¬های چرخست این که خلق می سرایندش به طنبور و به حلق
ما همه اجزای آدم بوده¬ایم در بهشت آن لحن¬ها بشنوده¬ایم
گرچه برما ریخت آب و گل شکی یادمان آمد از آنها چیزکی
(مولوی، دفتر چهارم)
دیدگاهی که تاثیر جهان بزرگ بر جهان کوچک را مطرح کرده در قرن بیستم جنبه¬ای علمی به خود گرفت. قسمت عمده احیای این تفکر به فیزیک کوانتوم و فعالیت¬های آلبرت انیشتین باز می¬گردد که از تناقض بین موجی بودن یا ماده بودن ذرات بحث می¬کند. به ویژه دردهه پایانی قرن بیستم که شاهد نوعی رجعت به دیدگاه قدما درغرب هستیم، بدن وذهن انسان بسان سازی بیان شده است که قابل کوک شدن است تا بازتاب جهان بزرگ درآن مشاهده شود. “بر این مبنا، غیر عادی نیست که گروهی از دانشمندان زندگی انسان را به سفری بین سطوح مختلف بودن، از ماده تا روح تعبیر کنند. موسیقی نیز با نظم خاص خود استعاره¬ای از حیاتی غنی¬تر و سالم¬¬¬تر نمود خواهد یافت” (ویگرام ، ۲۰۰۲، ۲۹).

موسیقی درمانی در زمان ما
موسیقی درمانی به عنوان یک رشته دانشگاهی و یک شغل مجزا، در چند دهه اخیر و پس از جنگ جهانی اول و به ویژه جنگ جهانی دوم به وجود آمده است. اما نخستین دیدگاه¬های آکادمیک به موسیقی درمانی به اوایل سال¬های ۱۸۰۰ میلادی باز می¬گردد. زمانی که دو مقاله علمی در مجلات پزشکی آن زمان درباره تاثیر موسیقی در پزشکی نوشته شد. نخستین آنها در سال ۱۸۰۴ توسط دکتر ادوین اتلی و دیگری دو سال پس از آن توسط سامویل متیوس به رشته تحریر درآمد.
“علاقه به موسیقی درمانی ادامه یافت تا با به دست آوردن حمایت¬هایی در قرن بیستم چند سازمان موقت موسیقی درمانی نیز تشکیل شد. در سال ۱۹۰۳، اوا اگوستا ماسلیوس انجمن ملی موسیقی درمانی را تاسیس کرد. در سال ۱۹۲۶، ایسا ماود ایلسن انجمن ملی موسیقی در بیمارستان¬ها را بنا نهاد. و در سال ۱۹۴۱، هریت آیر سیمور نهاد ملی موسیقی درمانی را تاسیس کرد. با این که این موسسات نخستین مجلات، کتاب¬ها و دوره های آموزشی را برگزار کردند، متاسفانه قادر به توسعه کارشان به عنوان یک حرفه کلینیکی نبودند” (History of the Music Therapy ، ۲۰۱۷).
در سال ۱۹۴۴ دانشگاه دولتی میشیگان اولین دوره آکادمیک موسیقی درمانی را برگزار کرد و انجمن موسیقی درمانی آمریکا چند سال پس از آن در سال ۱۹۵۰ تاسیس گردید. به مرور زمان تعداد بیشتری دانشگاه در کشورهای گوناگون آغاز به تدریس موسیقی درمانی کردند. امروزه، در کنار انجمن موسیقی درمانی آمریکا، انجمن موسیقی درمانی استرالیا نیز از اعتبار بالایی برخوردار است.

تعریف موسیقی درمانی
تعریف موسیقی درمانی نیاز به این دارد که به موسیقی به عنوان واسطی درمانی نگریسته شود. ویگرام موسیقی درمانی را این گونه تعریف کرده است: “استفاده از موسیقی برای موارد کلینیکی، آموزشی و اجتماعی تا مراجعین یا بیماران را با نیازهای پزشکی، آموزشی، اجتماعی یا روانی تحت درمان قرار دهد” (ویگرام، ۲۰۰۰، ۳۸).
انجمن موسیقی درمانی آمریکا موسیقی درمانی را چنین تعریف کرده است: استفاده و کاربرد موسیقی در جهت برخی اهداف درمانی که می¬تواند مواردی از جمله ایجاد تقویت و ساماندهی سلامت روانی و جسمی افراد را در پی داشته باشد.
انجمن موسیقی درمانی استرالیا نیز موسیقی درمانی را چنین تعریف کرده است: موسیقی درمانی یعنی استفاده بهینه از موسیقی در جهت پاره¬ای اهداف درمانی و رفع نیازهای عاطفی، ذهنی، جسمی و اجتماعی کودکان و بزرگسالان آسیب دیده که نیاز به کمک دارند.
هر چند افراد و انجمن¬های مختلف تعاریف گوناگون و معمولا شبیه به هم را ارائه داده¬اند، برای یکپارچگی تعریف موسیقی درمانی، انجمن جهانی موسیقی درمانی (WFMT) در سال ۱۹۹۶ موسیقی درمانی را چنین تعریف کرد: موسیقی درمانی استفاده از موسیقی و/ یا عناصر موسیقی (صدا، ریتم، ملودی و هارمونی) توسط فرد متخصص درارتباط با مراجع یا گروه در فرایندی طراحی شده برای تسهیل کردن و افزایش ارتباط، رابطه، یادگیری، بیان، نظامند سازی و سایر موارد درمانی در جهت نیازهای جسمی، احساسی، ذهنی، اجتماعی و ادراکی است. موسیقی درمانی به ارتقاع توانایی¬های بالقوه و/ یا بازپروری توانایی¬های شخصی یاری می¬دهد تا مراجعه کننده به سبب رسیدن به تمامیت فردی به واسطه پیشگیری، توان بخشی و درمان به کیفیت بهتری از زندگی دست یابد.
از این تعریف چنین می¬توان برداشت کرد که موسیقی درمانی تنها برای افرادی که نیازمند درمان هستند استفاده نمی¬شود بلکه سایر افراد که قصد ارتقاع کیفیت زندگی خود را دارند نیز می¬توانند از موسیقی درمانی بهره جویند. برای مثال می¬توان به شاخه موسیقی درمانی رفتاری اشاره کرد که در آن موسیقی در جهت افزایش رفتار مثبت و کاهش رفتار منفی استفاده می-شود. موسیقی درمانی در زمینه آموزشی نیز یکی دیگر از شاخه¬های موسیقی درمانی است که برای اهداف غیر کلینیکی به وفور استفاده می¬شود.
به طور خلاصه موسیقی درمانگر به عنوان تحصیل کرده یک رشته آکادمیک که عمر آن به چند دهه می رسد، در جنبه های گوناگون و در کنار سایر درمانگران مانند گفتاردرمانگر یا روانشناس به مخاطبینش یاری می¬رساند.

منابع
درویشی، م . ۱۳۸۱، لیلی کجاست، نشر ماه ریز
امینی، س. ۱۳۹۲، پیشینه موسیقی درمانی در ایران
WWW.musictherapy.org American music therapy association-2017 history of the music therapy
Gouk, P. 2000, Music Healing in Cultural Contexts, Ashgate
Wigram, T. 2002, A Comprehensive Guide to Music Therapy, Jessica Kingsley Publishers