موسیقی پرنده آتشین
رکسانا ریحانیان(مدرس و پژوهشگر موسیقی و نوازنده ویولای ارکستر سمفونیک تهران)

درباره استراوینسکی
ایگور استراوینسکیIgor stravinsky(1882-1971)سومین فرزند فئودور استراوینسکی(خواننده باس اپرای سلطنتی سن پترزبورگ)و آناخولودفسکی(نوازنده پیانو) در محیطی آکنده از موسیقی رشد کرد و علیرغم مخالف های والدین زندگی خود را وقف آهنگسازی کرد.در ۱۹ سالگی فرصتی یافت تا آثار خود را برای خانواده موسیقی دان کورساکوف اجرا کند.در آثارش خودداری از بیان احساسات تند و تیز رمانتیک و حفظ توازن و فرم ها به گوش می رسید.طبیعتا آنچنان مورد استقبال ریمسکی کورساکوف که خود یکی از بزرگان جنبش روسی ملی گرای رمانتیک بود قرار نگرفت…با این حال کورساکوف او را به عنوان شاگرد پذیرفت.
استراوینسکی را مبدع مکتب نئوکلاسیک و به عقیده بسیاری مهم ترین آهنگساز قرن بیستم می دانند،او در این نهضت با واکنشی برابر رمانتیسم و امپرسیونیسم فرم ها و تکنیک های دوره های پیشین(باروک،کلاسیک…)را با هارمونی و مفاهیم سده بیستم احیا کرد.
روند رشد او همگام با دوستان نزدیکش چون پابلو پیکاسو(نقاش کوبیسم) و تی اس الیوت(شاعر نمایشنامه نویس و منتقد ادبی)الهام بخش دگرگونی های ژرف در سبک دیگر هنرمندان گشت.
سه باله مشهور(نخستین آثار)او:پرنده آتشین(۱۹۱۰)،پتروشکا(۱۹۱۱) و آیین بهار(۱۹۱۳) مبتنی بر فرهنگ و نغمه های عامیانه روس هستند و محصول مشارکت هنری او با شرکت باله روس که در پاریس دایر بود و فعالیت می کرد می باشد.با آغاز جنگ اول جهانی و نابسامانی در روسیه و فرانسه ناچار به ترک پاریس،و عزیمت به سوئیس شد.در دوران جنگ،موسیقی او در مسیر پر فراز و نشیب زندگی اش دچار تحولات بسیار شد.او در شرایط جنگ مانند آهنگسازان دیگربه نوشتن آثاری برای ارکسترهای کوچک و دور از عظمت گذشته روی آورد،چرا که آثاری با تعداد نوازندگان کمتر قابل اجرا بودند.
پس از اتمام جنگ و بازگشت به پاریس به سبکی جدید که محصول دوران تاریک زندگی اش و فرم های نئوکلاسیک بود دست پیدا کرد.در همین دوران در سفری به ایتالیا با پابلو پیکاسو آشنا شد.این آشنایی نه تنها به نقاشی پرتره مشهور استراوینسکی منجر شد،بلکه این دو هنرمند به همراه لئونید ماسین(leonid massine)طراح رقص باله روس،باله پولچینا را روی صحنه بردند(۱۹۲۰)…
استراوینسکی ملودی ها،ریتم ها وسبک آشنای قدیمی را با هارمونی هایی نو همراه می کرد،همزمان در سراسر آثارش نشان سبک خود را نیز به همراه داشت.او بر این باور بود که “سنت نیروی زنده ای است که حال را به جنبش درآورده و شکل می بخشد،مانند میراثی مشروط که به کسی برسد،به شرط آنکه پیش از سپردن آن به دست وارثان بعدی آن را به ثمر برسانند”
Philosophy of Modern music(Adorno Theodor)
The concise oxford history of music(Gerald Abrahammu
ic:an appreciation(Roger kamie)

روایت پرنده آتشین
داستان حکایت از شبی دارد که شاهزاده ایوان تزاروویچ(prince Ivan)در سفر قهرمانی خود پرنده آتشین را به اسارت خویش در می آورد تا قدرت آن را از آن خود سازد.پرنده زاری می کند،قلب شاهزاده به درد آمده و او را رها می کند.پرنده آتشین در ازای آزادی خود پری زرین از جانش را به او هدیه می دهد.شاهزاده در ظلمت شب به راه ادامه می دهد و گم می شود.او به قلمره جادویی دیوی هدایت می شود که به شکل نیمه انسان و نیمه مار است.در کاخ او درختی نقره فام وجود دارد که جعبه جاودانگی کنار آن پنهان شده…شاهزاده ۱۳ دختر را می بیند که طلسم شده اند و به اسارت دیو در آمده اند.دختران از شاهزاده می خواهند پیش از آمدن دیو از کاخ خارج شود اما او دلباخته یکی از دخترها می شود.دیو شاهزاده را می بیند و به مبارزه با او بر می آید.شاهزاده با یاری پرزرین پرنده آتشین با دیو مقابله می کند.پرنده به یاری شاهزاده می شتابد و شیاطین را تحریک به رقص می کند.رقصی با شکوه و نفس گیر(صدای قدرتمند سازهای بادی برنجی)پس از رقص،شیاطین به خوابی عمیق فرو می روند و پرنده شاهزاده را به سمت جعبه جاودانگی هدایت می کند تا آن را از بین ببرد.شاهزاده جعبه را از بین می برد و طلسم موجودات شکسته می شود.دختران آزاد می شوند و کاخ ناپدید می گردد،سرانجام نغمه پایان حیات دیو نواخته می شود…
“پرنده آتشین(ژار پتیتساzhar ptitsa) ظاهری چون طاووس و جثه ای بزرگ با پرهای شعله ور و درخشان و رنگارنگ دارد.او نماد سرزمین روسیه است و در افسانه ها و ادبیات روس بسیار دیده شده”
سوئیت باله پرنده آتشین قطعه ای است که برای ارکستر بسیار بزرگ به همراهی باله نوشته شده.بر طبق فرم سوئیت که از زمان باروک وام گرفته شده قطعه شامل یک مقدمه(introduction)و سپس قسمت های مختلف می باشد..این قطعه در سال ۱۹۱۰ از سوی سرگئی دیاگیلف(Sergei Diaghilev)منتقد هنری روس و مدیر شرکت باله روس در پاریس بود به استراوینسکی سفارش داده شد…
موومان منتخب به نام lullaby(Bercuse) مربوط به قسمتى از روایت است که ژار پتیتستا شیاطین را به خواب میبرد
https://youtu.be/ph9H17_HPTE