فرهنگ بومیان استرالیا

اشتیاق آشنایی با سایر فرهنگها از دیرباز در میان آدمیان وجود داشته است. برای نمونه می توان به کتاب تحقیق ماللهندنوشته ابوریحان بیرونی (وفات. ۴۲۷) اشاره کرد که حاصل بیش از یک دهه زندگی این دانشمند در هند است. یکی از راههای پسندیده ای که میتوان فرهنگ خویش رابهترشناخت آشنایی با سایر فرهنگهاست.با این وجود، جهش اصلی آشنایی با سایر فرهنگها با آغاز رنسانس در اروپا ایجاد شد. در اینجا باید به این واقعیت گردن بنهیم که بخش بزرگی از این آشنایی در زیر سایه استثمار رشد کرد و ریشه هایش با خون بسیاری از انسانهای سرزمینهای گوناگون آبیاری شد.

یکی از این فرهنگها که در حقش ظلمهای فراوانی رفت، فرهنگ بومیان استرالیاست. بومیان استرالیا که به ابورجینالها معروفند دارای قدمتی طولانی در این سرزمین هستند. طبق بررسی های اخیر باستان شناسی ، بقایای صنایع دستی مربوط به بیش از شصت هزار سال پیش در این سرزمین بدست آمده است که قدمت این مردمان را نشان می دهد. در زیر مصاحبه نگارنده را با معلم موسیقی ابورجینال خویش،تری دیج لین درباره فرهنگ ابورجینالهامی خوانیم.

تری دیج لین اهل قبیله ووناروا از طایفه مارگوتس است که در حال حاضر در قبیله داراوال زندگی می کند. او هنرمند، موسیقیدان و مدرس موسیقی بومی استرالیا است.

چیلان- مودرورو، نویسنده ابورجینال می گوید: “در طریق معنوی ما وحدت و یکپارچگی بین تمام موجودات زنده و هر چه نفس می کشد و حتی با تمام موجودات غیر زنده نیز وجود دارد”. این یکپارچگی را در فرهنگ خود چطور تعریف می کنید؟

لین- خیلی ساده، این معنویت اتحادی بین موجودات و جانوران و گیاهان است.

چیلان- می خواهم پرسش پیشین را به روشی دیگر مطرح کنم. در فرهنگ ابورجینال ما با مفهوم “مال ما” مواجهیم تا “مال من”. در واقع مفهومی به نام مالکیت خصوصی در این فرهنگ وجود ندارد. می دانیم که کلمه private  از ریشه لاتین privare به معنی محروم کردن مشتق شده است، یعنی صاحب چیزی دیگران را از آن محروم می کند. واژه “ما”در این فرهنگ اشاره به تمام انسانها دارد و یا به افراد یک قبیله؟ آیا ابورجینالها سلسله مراتبی در داخل قبیله خویش دارند؟

لین- تنها سلسله مراتب در این فرهنگ مربوط به مقام برتر افراد مسن و حمل کنندگان دانش است.

(توضیح نویسنده اینکه، دانش توسط حمل کنندگان دانش به صورت شفاهی و عملی از نسلی به نسلی منتقل می شود و در این فرهنگ خط و نوشتن وجود ندارد.)

فرهنگ ابورجینال یک فرهنگ جمع گرا و اجتماعی است، مردان شکارچی و زنان جمع کننده هستند. در نهایت همه چیز در میان افراد قبیله تقسیم می شود.

چیلان- در اینجا می خواهم کلماتِ سخنران استیفن را نقل کنم: “برخی از سخاوتمند ترین انسانهایی را که می شناسم هیچ پولی ندارند. این امر ممکن است به دلیل داشتن سبک زندگی متفاوت. در زبان ما کلماتی معادل “تشکر” و “لطفا” وجود ندارد زیرا آنچه از ما انتظار می رود این است که هر چه داریم را با دیگران به اشتراک بگذاریم. امروزه، ما باید بگوییم متشکرم و لطفا، ما باید برای چیزها گدایی کنیم. در گذشته، آنچه به ما رسیده بود را با سایرین تقسیم می کردیم. این بخشی از هویت ماست. نه تنها برای ابوریجینالها که به گمانم برای تمام انسانها بر روی زمین چنین بود تا پیش از پیدایش پول. اما امروزه می گوییم “این مال من است”. ازکلمات تملک استفاده می کنیم. دیگر چیزی را به اشتراک نمی گذاریم. و این ما را می کشد به عنوان جامعه، به عنوان نژاد. هنگامی که از نژاد صحبت می کنم منظورم نژاد انسان است. ما بی تفاوتیم به سقف بالای سر سایرین، غذای سایرین و بقای سایرین، تنها به خاطر پول.”

باور مردمان بومی استرالیا بیشتر زمین-محور است تا خدا-محور. آیا باور بر این است که بجای خدا، مار رنگین کمانی جهان ما را خلق کرده است؟

لین- تمام مخلوقات توسط خالق به وجود آمده اند. داستانهای زیادی درباره خالق بودن مار رنگین کمانی وجود دارد. دوست دارید به یکی از آنها گوش کنید؟

چیلان- بله، حتما. داستانها یکی از راههای مهم برای آشنایی با فرهنگهاست.

لین- این تنها یک داستان است. خالق در قبیله اوناروا جایی که من از آنجا هستم باییامه نام دارد. او همچنین خالق یا خدای بیشتر قبایل جنوب شرقی استرالیا است.

چیلان- از گفتار شما برمیاید که مار رنگین کمانی مذکر باشد.

لین- بله درست است.در این داستان که مربوط به بخشهای شرقی استرالیا است، مار رنگین کمانی در صحرا ساکن بود. او تشنه می شود و برای رسیدن به آب به سمت ساحل حرکت می کند. او بر روی شکم خود می خزید تا به اقیانوس برسد. او مقدار زیادی آب را به یکباره می نوشد اما آب شور بود. او آب را بر روی زمین تف کرد و این آب بر روی ردی که مار رنگین کمانی بر روی زمین ایجاد کرده بود جاری شد.به این ترتیب رودها در بین دره ها خلق شدند.

چیلان- رویاها چه نقشی در تصمیمگیری های مهم قبیله داشته اند؟
لین-…!!!

چیلان- ما می دانیم که در ادیان اسلام و مسیحیت حیات پس از مرگ با رفتن به بهشت یا جهنم تعریف گشته است که بسته به اعمال انسان در این جهان جایگاه او در آخرت تعیین می شود. سرنوشت انسان پس از مرگ در فرهنگ ابورجینالها چطور تعریف شده است؟

لین- پس از مرگ ما به زمین باز می گردیم. ارواح ما بر روی زمین راه می روند. ما از زمین آمده ایم و به زمین باز می گردیم.

چیلان- در این شرایط چه تفاوتی بین انسان گناه کار و بی گناه وجود دارد؟

لین- ما به ارواح خوب و بد اعتقاد داریم که بسته به رفتار آنها در زمان زندگیشان تعیین می شود. فردی که خطایی را مرتکب شده پس از مرگ توسط پیران قبیله مجازات می شود. این مجازات  متنوع است و از طرد شدن توسط قبیله برای یک ماه تا با پرتاب نیزه برای همیشه  از قبیله اخراج شدن متغیر است.